विनय हर्डीकर | Vinay Hardikar
महाराष्ट्राच्या सामाजिक-राजकीय-सांस्कृतिक जीवनात दीर्घकाळ सक्रिय असणारे विनय हर्डीकर हे अष्टपैलू व्यक्तिमत्त्व आणि चिकित्सात्मक लेखनासाठी ओळखले जातात. जून 1949 मध्ये जन्मलेल्या हर्डीकरांचे शालेय शिक्षण मुलुंड, मुंबई येथे झाले; आणि 1972 मध्ये ते पुणे विद्यापीठातून एम.ए. (इंग्रजी) झाले. Impact of political commitment on literature या विषयाचे ते विशेष जाणकार आहेत.
तेव्हापासून हर्डीकर हे शालेय आणि पदव्युत्तर शिक्षक, राजकीय कार्यकर्ता, स्वयंसेवी कार्यकर्ता, पत्रकार, संपादक, लेखक, प्राध्यापक आणि जाहीर वक्ता म्हणून गेल्या पाच-सहा दशकांत कार्यरत आहेत. औद्योगिक सल्लागार म्हणूनही त्यांनी काही काळ काम केले. तसेच गिर्यारोहण, बाईक रायडिंग, क्रिकेट, भारतीय शास्त्रीय संगीत, शोध पत्रकारिता, भारतीय शेती, शेक्स्पिअर व इंग्रजी वाङ्मय हे त्यांच्या जिव्हाळयाचे विषय आहेत. जागतिक, भारतीय आणि मराठी कादंबरी या विषयाची ते स्वतंत्र मांडणी करतात. बहुभाषिक हर्डीकर सहा भाषा चांगल्या जाणतात आणि इतर तीन भाषांची त्यांची तोंडओळख आहे.
हर्डीकर कुमारवयात रा.स्व.संघात स्वयंसेवक होते, साठच्या दशकाच्या मध्यावर विद्यार्थी चळवळीत त्यांनी काम केले. 1975-77 मध्ये आणीबाणीच्या विरोधात सत्याग्रह केल्याबद्दल ते दोन महिने तुरुंगात होते. पुढे, जनता पक्ष अस्तित्वात येऊन विसर्जित होईपर्यंत त्यांनी त्या पक्षाचे काम केले. त्यानंतर दशकभर 'इंडियन एक्स्प्रेस'मध्ये पत्रकार म्हणून काम केले. 1983-2008 दरम्यान शेतकरी संघटनेत, शेतकरी नेते शरद जोशी यांच्या नेतृत्वाखालील शेतकरी चळवळीत भाग घेतला. 2007-08 मध्ये ते स्वतंत्र भारत पक्षाचे राष्ट्रीय सचिव होते. आजही ते शेतकरी प्रश्नांचा अभ्यास करून त्यावर उपाय सुचवतात.
समकालीन महत्त्वाच्या घडामोडींवर मराठीतील अनेक महत्त्वाच्या नियतकालिकांमधून त्यांचे लेखन प्रसिद्ध झाले आहे. ‘साधना’च्या कर्तव्य साधना या वेबपोर्टलवर त्यांच्या इंग्रजी लेखांचा स्तंभ प्रकाशित होतो.
लेखन :
1. जनांचा प्रवाहो चालिला,
(1978), राजहंस प्रकाशन,
(1984), संजय प्रकाशन
2. श्रद्धांजली, (1997), देशमुख आणि कंपनी
3. कारुण्योपनिषद : बा. सी. मर्ढेकर आणि त्यांची कविता, (1999), देशमुख आणि कंपनी
4. विठोबाची आंगी, (2005), देशमुख आणि कंपनी
5. देवाचे लाडके, (2015), राजहंस प्रकाशन
6. जन ठायीं ठायीं तुंबला, (2017), जनशक्ती वाचक चळवळ
7. एक्स्प्रेस पुराण (2024), साधना प्रकाशन
संपादन :
New Quest या द्वैमासिकाचे कार्यकारी संपादक, (1992-97)
निवडक माणूस, (1998), माणूस प्रतिष्ठान
निवडक श्री. म. माटे (खंड 1 व 2), (2007), देशमुख आणि कंपनी
Talking to an Empty Room: Sharad Joshi in Rajya Sabha, (2017), Medianext Infoprocessors Pvt. Ltd.
